Lichaamskennis

Stress uit zich in vele verschillende vormen, maar toch hebben al deze symptomen iets gemeen: het is een signaal van het lichaam dat deze niet in optimale staat verkeert. Bessel van der Kolk, psychotherapeut, psychiater en hoogleraar, is een vooraanstaand onderzoeker naar de behandeling van posttraumatische stress. In zijn boek The Body Keeps the Score pleit Van der Kolk voor het belang van een sterke ‘body and mind connection’ en vertelt hij hoe de aannames op het gebeid van therapie voor (posttraumatische) stress op basis van deze lichaam-brein connectie radicaal zal moeten veranderen (2014: 101). In het hoofdstuk “Losing your body, losing your self” geeft hij aan dat de ‘gut feeling’ (vrij vertaald: onderbuikgevoel) wetenschappelijk meer is dan ‘slechts’ een gevoel, maar een continue stroom van signalen die je lichaam geeft om het organisme ‘in leven te houden’.

Van der Kolk beschrijft dat fysieke sensaties de relatie die we hebben met onszelf definiëren en dat ons fysieke gevoelssysteem ons van cruciale feedback voorziet over de staat waarin we verkeren, zonder ons daar expliciet van bewust te zijn. Ons brein probeert deze sensaties te interpreteren en geeft dit via chemische en elektrische signalen terug aan ons lichaam die daarop reageert, wat zorgt voor aanpassingen in het lichaam die vaak onbewust plaatsvinden. Dit systeem kan echter overspannen raken wanneer we te lang zijn blootgesteld aan een dreiging van gevaar of de gedachte constant in gevaar te zijn (110).

Van Ruitenbeek geeft aan dat ons brein ons niet altijd de waarheid vertelt als het gaat om de analyse van onze omgeving. Hierbij speelt de continue focus op gevaarherkenning die we hebben ontwikkeld een belangrijke rol. Stephen Porges beschrijft dit als neuroceptie (2004). Deze aangeboren focus is continu gericht op het herkennen van dreiging en gevaar in de omgeving. Waar bij perceptie de signalen uit de omgeving bewust en cognitief worden opgenomen, worden signalen bij neuroceptie meer onbewust waargenomen en zijn we onszelf niet continu bewust van dit systeem, welke sterk samenhangt met onze gemoedstoestand (2017).

“Agency starts with what scientists call interoception, our awareness of our subtle sensory, body-based feelings: the greater that awareness, the greater our potential to control our lives.”

Bessel van der kolk, p. 112.

Wetenschappelijk gezien is ons onderbuikgevoel dus meer dan ‘slechts’ een gevoel. Als je een comfortabele connectie hebt met dit gevoel en het kan vertrouwen op het geven van accurate informatie, vergroot dit het eigenaarschap over je lichaam, brein en jezelf. Het uittekenen van deze gevoelens, het omarmen van deze signalen en de energie die hierbij vrijkomt en dit omzetten in gerichte actie helpt daarbij om controle te krijgen over dit systeem en hier invloed op uit te kunnen oefenen. Weten wat we voelen is de eerste stap om erachter te komen waarom we ons zo voelen.